یکدلی باعث پررنگ‌شدن نقش جوانان در مسائل سیاسی کشور می‌شود 

در بسیاری موارد نیز به‌دلیل غفلت اهالی فرهنگ‌و‌هنر و اندیشه، نوجوانان جستجوگر و اندیشه‌ورز برای کسب اطلاعات مورد نیاز باید دست به دامان محتواهای بزرگسالان شوند که طبیعتا به‌دلیل ثقیل‌بودن چنین محتواهایی برای یک نوجوان، موجبات دلزدگی و خستگی وی از تامل، پژوهشگری و غور در مفاهیم تاریخی، سیاسی و اجتماعی به‌وجود می‌آید.

برای بررسی ابعاد بیشتری از مسأله، درباب اهمیت تولید آثاری مانند کتاب «ایستگاه خیابان روزولت» به‌عنوان عناصری هویت‌بخش برای نسل جدید و نوجوانان، با عباس سلیمی نمین به گفت‌و‌گو نشستیم. سلیمی نمین با اشاره به این نکته که «ایستگاه خیابان روزولت» کتابی روایت‌گونه و در‌عین‌ حال مستند است که از دوره تاریخی خاصی می‌گوید، به جام‌جم گفت: «در‌این کتاب خواننده با جوانان و نوجوانانی آشنا می‌شود که در حادثه‌ای تاریخ‌ساز، نقش محوری برعهده داشتند. از‌ این منظر چنین‌کتابی حتما تاثیرات تربیتی و فرهنگی برای نسل جدید به‌همراه خواهد داشت.» 

وی تصریح کرد: در آن دوران نوجوانان و جوانان ایرانی توانستند سیاست‌گذاران و احزاب را با‌خود همراه کنند و آنها را متوجه تحول و نیازهای تاریخ خود کنند. جوان‌ها در آن مقطع با مطالعات میدانی خود و تجربه‌های تاریخی توانستند جامعه را نیز به‌طور کامل با خود همراه کنند. آنگاه که جامعه اقدام جوانان را در مسیر مصالح خود دید، با آنها همراهی کرد. در‌حقیقت یکدلی باعث شد نقش جوانان در مسائل سیاسی کشور پررنگ شود. 

نوجوان تاریخ‌خوان، تاریخ‌ساز می‌شود
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران اضافه کرد: نوجوان و جوانی که گذشته را درک نکرده، اما تاریخ را خوب خوانده در بزنگاه‌های تاریخی نقش‌آفرینی درستی دارد. 
وی با‌انتقاد از این‌که هدایتگری برگزاری مراسم روز سیزده آبان از دست نسل جدید گرفته شده و مراجع رسمی برگزار‌کننده این رویداد شده‌اند، افزود: «[مراسم] ۱۳ آبان و سالگرد تسخیر لانه جاسوسی آمریکا که دستاورد جوانان و دانشجویان انقلابی بوده باید هرساله توسط جوانان برگزار شود. ما به‌این بهانه که موضع برخی دانشجویان مشارکت‌کننده در آن ‌واقعه بزرگ، امروز نسبت‌ به حوادث تاریخی متفاوت شده، مالکیت این روز را از نوجوانان و جوانان و دانشجویان گرفته‌ایم و به آن موضع رسمی بخشیده‌ایم.» 

به‌گفته این پژوهشگر، شاید بعد از گذشت تاریخ، برخی از عوامل شکل‌دهنده به آن واقعه موضع دیگری اتخاذ کرده‌اند، اما تعداد بسیاری از آنها بر پیمان خود ایستادند و حتی در رابطه با کنش‌هایی که در تسخیر لانه جاسوسی آمریکا انجام داده بودند کتاب نوشتند و به دفاع از آن پرداختند. 

جایگاه پژوهش در کشور ما ضعیف است
وی در پاسخ به سوالی در‌رابطه با ملاحظاتی که در تهیه آثار فرهنگی و کار پژوهشی پیرامون موضوعات تاریخی مانند یوم‌ا... ۱۳ آبان برای مخاطب گروه سنی نوجوان باید در‌نظر گرفته شود، توضیح داد: نخستین سیاستی که در این زمینه نیاز داریم تقویت پژوهش است. جایگاه پژوهش در کشور ما نه‌تنها نسبت به تاریخ بلکه در سایر موضوعات اجتماعی و مربوط به معرفت انسان‌ها بسیار ضعیف است. پژوهش در این عرصه‌ها مورد غفلت جدی قرار گرفته است. آن‌چه می‌تواند مسیر را برای همراهی نسلی که بزنگاه‌های تاریخی را درک نکرده‌اند آسان کند، پژوهش است. پژوهش تمام نگاه‌ها و دیدگاه‌ها را کنار هم قرار می‌دهد. پژوهش باعث اشراف و آگاهی در مخاطب می‌شود به‌همین دلیل می‌تواند نسبت‌به وقایع جمع‌بندی کند. اگر پژوهش نکنیم قادر نخواهیم بود نوجوانان و جوانان را نسبت‌به موضوعات قانع کنیم.
 
آگاهی جز از مسیر مطالعه و پژوهش به‌دست نمی‌آید
آنطور که سلیمی‌نمین می‌گوید، مشکل اصلی جامعه امروز ما عدم پژوهش است. یکی دیگر از مشکلات، کتاب‌نخواندن افرادی است که در جایگاه فرهنگی و تولید محصولات فرهنگ‌ساز و تربیتی قرار دارند. وی در‌همین رابطه تصریح کرد: کسانی که در چنین جایگاهی قرار دارند باید نسبت‌به مسائل تاریخی آگاهی و اشراف داشته باشند. آگاهی نیز جز از مسیر مطالعه و پژوهش به دست نمی‌آید. خوشبختانه رهبری کشور ما توسط شخصیتی صورت می‌گیرد که در زمینه مطالعه و پژوهشگری، انسانی فرهیخته و بسیار پیشتاز است. رهبر انقلاب آخرین آثار حوزه نشر را دنبال و مطالعه می‌کنند متأسفانه مدیران میانی ما از این روش حکومت‌داری بهره نبرده‌اند. مدعیان حکومت‌داری باید اشراف لازم را در مسائل فکری در محدوده ایران و فراایران داشته باشند.

مدیرانی اهل مطالعه، ملتی اندیشه‌ورز
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران ضمن تاکید بر این‌که اندیشه‌های تولیدی در کشور و خارج از کشور باید مورد نظر حکمرانان کشور باشد، ادامه داد: اگر مدیران میانی ما اهل مطالعه باشند، سرریز این مطالعه و اندیشه‌ورزی در اقشار دیگر جامعه به‌ویژه نوجوانان که هویت آنها در حال شکل‌گیری است و تاثیرپذیر هستند، مشاهده خواهد شد. امروز به‌دلیل چنین غفلت‌هایی هم سرانه مطالعه پایین است و درخصوص ایران که انقلابی فرهنگی را تجربه کرده، این سطح از مطالعه قابل‌قبول نیست. 

«ایستگاه خیابان روزولت» کار مطالعه را تسهیل می‌کند
سلیمی‌نمین معتقد است: آثاری که تولید می‌شود به‌دلیل عدم اشراف کامل تولیدکنندگان چنین محصولاتی بر تاریخ و نیاز نوجوان و جوان معاصر، ارتباط عمیقی با این نسل برقرار نمی‌کند. در این میان کتاب «ایستگاه خیابان روزولت» یکی از نمونه‌های موفق است، چراکه این نوع کتاب‌ها کار مطالعه را برای مخاطب تسهیل می‌کنند. ایستگاه خیابان روزولت، موضوع پیچیده سیاسی و تاریخی را روان و رمان‌گونه اما مستند ارائه کرده است. پس دریافت محتوای اثر برای خواننده نوپاتر و نوجوان آسان است. برای این‌که به آثاری متناسب با نیاز و درک مخاطب برسیم، بازهم به امر پژوهش نیاز داریم. 

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران اضافه کرد: یک اثر خوب می‌تواند مخاطب را قانع کند، چراکه او بر همه دیدگاه‌ها اشراف پیدا کرده و درنهایت به جمع‌بندی محققان نمی‌رسد و ایستگاه خیابان روزولت از این‌ جهت یک نمونه موفق است. روز ۱۳ آبان که توسط نوجوانان و جوانان و دانشجویان کشور رقم خورده نیازمند کارهای فرهنگی بیش از این است. لیاقت فهم و مطالبات جوانان ما ارزش بالایی دارد و باید رویکرد گذشتگان و تصمیمات تاریخی که براساس فهم و آگاهی خود گرفته‌اند، به‌درستی به نسل بعدی منتقل شود. 

میدان‌داری نوجوانان از طریق تجربه‌اندوزی و آگاهی
وی در پاسخ به این سؤال که تولیدات فرهنگی ازجمله کتاب‌ها تا چه اندازه می‌توانند نوجوانان را با مسائل جامعه همراه کنند و احساس انفعال را از آنها بگیرند و برای آنها الگوسازی کنند، عنوان کرد: باید به‌صورت مستند به نوجوان و جوان گفته شود که شما زمانی می‌توانید در اجتماع تأثیرگذار باشید که از آگاهی لازم در مسائل روز برخوردار شوید. همچنین باید کوله‌بار شما از تجربیات گذشته پر باشد. اگر به چنین شرایطی دست پیدا کنند قطعا در جامعه اثرگذار خواهند بود و گواه آن همان نوجوانان و جوانان دانشجویی است که در ۱۳آبان سال ۵۷ چنین کار بزرگی را به ثمر نشاندند. 

به گفته سلیمی نمین، جوانان و نوجوانانی که لانه جاسوسی را تسخیر کردند می‌توانند برای کسانی که امروز می‌گویند به ما میدان داده نمی‌شود الگو باشند. اگر حرکت دانشجویان در تسخیر لانه جاسوسی آمریکا برای جوان امروزی و نوجوانان تبیین شود پاسخ غیرشعاری به آنها داده شده، ضمن این‌که احساس تأثیرگذاری و میدانداری در تحولات جامعه را به‌دست‌می‌آورند.
 
تولیدات فرهنگی باید ملت را قانع کند، نه مدیران را
وی ادامه داد: تولیدات فرهنگی در خصوص تاریخ و موضوعات سیاسی و اجتماعی باید ملت را قانع سازد، نه مدیران را. زمانی‌ که ملت نسبت ‌به تحول یا موضوعی قانع شود، سیاستگذاران خودبه‌خود با آنها همراه خواهند شد. ۱۳ آبان سال ۵۷ بسیاری از سیاستمداران حاکم و در رأس آن دولت مستقر با دانشجویان همراه نبودند. حتی یکی از نگرانی‌های دانشجویان این بود که دولت مستقر آنها را دستگیر کند؛ اما دیدیم که درنهایت دولت مستقر و حزب حاکم بر آن که حزب نهضت آزادی بود، به‌دلیل پشتوانه مردمی، که نوجوانان و جوانان بودند، مجبور شد با دانشجویان کاملا همراه شود و نوجوانان و دانشجویان را مورد تمجید قرار دهد و حتی بیانیه صادر کند. 

نوجوانان آگاه؛ پیشقراول تحولات اجتماعی
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در ادامه متذکر شد: حتی نوجوانان انقلابی و دانشجویان خواستار قطع ارتباط با آمریکا نبودند، اما نهضت آزادی یک گام جلوتر هم رفت و در بیانیه خود خواهان قطع ارتباط با آمریکا شد. درواقع دولت و حزب حاکم از آنجا ‌که می‌دید نوجوانان و جوانان دانشجو از پشتوانه مردمی برخوردار هستند، بر خود لازم دانست که به جوانان میدان دهد. بر این اساس زمانی‌ که یک نوجوان و جوان منطق کافی داشته باشد و مطالباتش از تجربیات تاریخی بهره بگیرد و بر مطالب روز نیز تسلط داشته باشد، قطعا در مسائل روز هم پیشقراول خواهد بود و سیاستمداران و دولت‌ها نسبت به آنها میدان می‌دهند و حتی می‌توانند آنها را به تبعیت از خود وادار کنند، چراکه مطالبات برآمده از تاریخ و تحقیقات میدانی یک جوان قطعا قانع‌کننده خواهد بود. از این رو روشن است که تولید محتوای فرهنگی در انواع قالب‌ها برای نوجوان امروزی یک ضرورت است تا دانسته‌ها و آگاهی وی از تاریخ و انقلاب اسلامی عمیق‌تر شود. 

فضای مجازی، آگاهی افراد را سطحی می‌کند
در ادامه سلیمی‌نمین در رابطه با این گزاره که سطح آگاهی نوجوان امروزی به‌واسطه حضور در فضای مجازی بالاتر است، همچنین مقایسه نسل جدید جامعه با نوجوان و جوانی که در دوران انقلاب کنشگری‌های عظیمی ازجمله تسخیر لانه جاسوسی آمریکا را بروز داده‌اند، توضیح داد: یکی از نکاتی که باید تصحیح شود این است که فضای مجازی آگاهی را رشد می‌دهد. به نظر من فضای مجازی نمی‌تواند انسانی رشدیافته تحویل جامعه دهد. اتفاقا فضای مجازی آگاهی افراد را سطحی و به‌صورت کاذب تشنگی آگاهی را در انسان برطرف می‌کند. همه انسان‌ها تشنه آگاهی هستند، چراکه بدون آگاهی شأنیت خود را لگدمال می‌کنند. نوجوان یا هرکسی که اطلاعاتش در سطح فضای مجازی باقی می‌ماند، نمی‌تواند عنصر تأثیرگذاری در جامعه باشد، چراکه با آن اطلاعات سطحی نمی‌تواند جامعه را قانع کند. انسان زمانی می‌تواند جامعه را قانع کند که درخصوص تاریخ و سرنوشت ملت‌ها کتاب خوانده باشد. دانش‌آموزان نوجوان و جوانان سال ۵۸ زمانی ‌که دست به کارهای بزرگی مانند تسخیر لانه جاسوسی آمریکا زدند گرچه تجربه حضور در جنبش ۱۵خرداد سال ۴۲ یا کودتای سال ۳۲ و بسیاری وقایعی پیش‌زمینه‌ای برای تحقق انقلاب اسلامی ایران را نداشتند، اما از طریق مطالعه به اطلاعاتی عمیق از چنین اتفاقاتی دست پیدا کرده بودند. نوجوان امروزی هم می‌تواند برای درک دوران پیش ‌از خود، از طریق مطالعه و کتاب به سطح قابل اعتنایی از اطلاعات برسد. 

عرضه نظرات زیاده‌خواهان جهان از طریق فضای مجازی
وی خاطرنشان کرد: در کسب آگاهی سطحی از طریق فضای مجازی اتفاقا غفلت‌های بسیار بزرگی هم به‌وجود می‌آید. اطلاعات کم‌عمق و در موارد بسیاری داده‌های نادرستی که از فضای مجازی به‌دست می‌آید نه‌تنها به توان تأثیرگذاری نوجوان کمک نمی‌کند، بلکه خطاهایی را هم به وجود می‌آورد و نوجوان و جوان را تحت تأثیر نظریات زیاده‌خواهان جهان قرار می‌دهد. انسان اگر دیدگاه‌های مختلف را مورد مطالعه قرار نداده باشد دیدگاهی که عرضه می‌کند مورد قبول قرار نمی‌گیرد. به این دلیل که جامع و کامل نیست. فضای مجازی در دسترس همگان قرار دارد و نوجوان و جوانی که بالاتر از سطح جامعه مطالعه می‌کند می‌تواند تأثیراتی فراتر از سایر افراد جامعه نیز به‌جا بگذارد. 

نوجوان امروزی باید خود را متولی بداند
سلیمی نمین با اشاره به این‌که در شعارها گفته شده برای نوجوان و جوان جامعه ارزش قائل هستیم، اما در عمل و در اجرا آنها را پس زده‌ایم، اظهار کرد: تفسیر وقایع روز جهان برای نوجوان و جوان امروزی با تسلط بر تاریخ ممکن می‌شود. نوجوانان و جوانان مشارکت‌کننده در یوم ا... ۱۳ آبان اگر با آگاهی دست به چنین اقدامی نزده بودند نمی‌توانستند جلوی فجایع مورد هدف کودتای آمریکایی-صهیونیستی علیه ایران را بگیرند. کودتایی که خودشان هم اذعان می‌کردند که هزینه بالایی خواهد داشت، اما به‌شدت دنبال اجرای آن بودند زیرا گمان می‌کردند انقلاب اسلامی خطر بزرگی برای استعمارگران است. 

وی یادآوری کرد: کاری که دانش آموزان و دانشجویان انجام دادند، کانون تحرکات ضد ملی را از هم پاشید و این کار بزرگ توسط گروهی از نوجوانان و جوانان همین کشور صورت گرفت. نوجوان امروزی هم اگر خود را متولی بداند، در خصوص وقایع روز حساس خواهد بود و کنشگری‌هایی از خود بروز خواهد داد که تأثیرگذاری و مقبولیت دارد. اگر نوجوان و جوان دانشجو به‌مرور از عهده‌داری وقایعی مانند 13 آبان کنار گذاشته شود، به‌مرور احساس خود را نسبت‌به چنین وقایعی از دست می‌دهد و فضا برای سوق دادن نسل جدید به بسترهای ضد ارزش‌ فراهم می‌شود. 

کارویژه‌های فرهنگی، پیوسته و هدفمند باشند
سلیمی نمین در خصوص لزوم طراحی پیوست‌های فرهنگی برای درک موضوعات تاریخی برای دانش آموزان و نوجوانان اظهار کرد: ورود اسناد لانه جاسوسی به محتوای کتاب‌های درسی که نوجوانان زمان زیادی را با این آثار سر می‌کنند اتفاق بسیار خوبی است. چنین اقداماتی گرچه بسیار مؤثر و مهم است، اما کفایت نمی‌کند و ما نمی‌توانیم به‌همین میزان کار فرهنگی بسنده کنیم. ما در شرایطی قرار داریم که معلمان جدید نیز دوران انقلاب اسلامی را تجربه نکرده‌اند و اصلا آن زمان به دنیا نیامده بودند یا اگر سنشان بالاتر باشد، در زمان وقایعی مانند ۱۳ آبان و … بسیار خردسال بوده‌اند. بنابراین پیوست‌های فرهنگی و محصولاتی که با این هدف تولید می‌شود باید تمامی جوانب را در نظر بگیرد و برای دانش افزایی تمام اقشار اجتماعی متناسب با نیازها و چالش‌هایی که تجربه می‌کنند، آثاری عرضه شود.